KOHR Klub Odkrywców Historii Regionu

Jeden z najgłośniejszych polskich dramatów wojennych powstał w 1959 roku m.in. w Toruniu. Wyreżyserował go Jerzy Passendorfer, który postanowił przybliżyć widzom historię przygotowań i realizacji wyroku śmierci na hitlerowcu.

Komenda Główna Armii Krajowej skazała Franza Kutscherę na karę śmierci za masowe egzekucje Polaków w okupowanej Warszawie. Decyzję podjęto w porozumieniu z Rządem Polskim na uchodźstwie. W obrazie Passendorfera widzimy przygotowania do akcji i jej dramatyczny przebieg. Reżyser utrzymał swoje dzieło w konwencji dokumentu, jednak pozwolił sobie na swobodę rekonstrukcji np. pseudonimy bohaterów zostały zmienione (Kolos zamiast Olbrzymek), ani razu nie pada nazwisko Kutschery. Ani razu nie pada też nazwa organizacji, która zleciła i wykonała zamach. To wszystko ze względu na obowiązującą w PRL cenzurę, która odrzucała wszelkie wątki dotyczące działalności Armii Krajowej.

1 lutego 1944 roku młodzi żołnierze w czasie przygotowań do akcji zdobywają niemiecki samochód, zbierają broń palną i granaty, prowadzą rozpoznanie taktyczne i podejmują udaną akcję. Po wykonaniu wyroku mają utrudniony odwrót z miejsca akcji. Zmasowany ogień Niemców poważnie komplikuje sytuację.  Kilku żołnierzy zostaje rannych. Niemcy rozpoczynają pościg i blokadę miasta. Dwóch żołnierzy zostaje zatrzymanych na moście Kierbedzia. Skaczą do Wisły, w której zostają zastrzeleni. Wielu zamachowców ginie, jednak cel akcji został osiągnięty. „Jest to film niemal o technologii zamachu, o technologii walki podziemia z okupantem, film - chciałoby się powiedzieć - matematyczny, w którym pewna ludzka akcja zostaje prześledzona od początku do końca, szalenie szczegółowo, krok po kroku, nawet z kilkoma szkicami wstępnymi, dokładnymi pomiarami fotograficznymi. W tym filmie nie chodzi o polityczną genezę działania, czy jego skutki, nawet nie o psychologię” - pisał krytyk Aleksander Jackiewicz.

Film jest czarno-biały. Ujęcia wykonywano w Warszawie (m.in. na ul. Emilii Plater) oraz w Toruniu, w którym na moście Piłsudskiego zrealizowano sceny rozgrywające się w filmie na moście Kierbedzia.

opracowanie Anna Gleb