KOHR Klub Odkrywców Historii Regionu

Pod koniec II wojny światowej nastąpił kolejny etap rozbudowy chełmińskiej linii fortyfikacyjnej. W 1944 roku wojska niemieckie stacjonujące w Chełmnie z obawy przed zbliżającym się frontem wschodnim przystąpiły do rozbudowy pozycji obronnych. Zbudowano wówczas w międzypolach fortów w rejonie Stolna i Kiełpiewa lekkie trzyosobowe schrony typu – Ringstand Rs.58 c „Tobruk”, umożliwiające prowadzenie ognia okrężnego z ciężkich karabinów maszynowych, dwa schrony drużyny – Regelbaum 68 oraz jedyny na Pomorzu schron dla moździerza kalibru 50 nn – Ringstand 69a.

Schrony bojowe typu „Tobruk”, wg terminologii niemieckiej „Ringstandt”, to betonowe stanowiska strzeleckie na jeden karabin maszynowy, służące do obrony okrężnej. Zaletą ich były minimalne wymiary i możliwość niemal całkowitego ukrycia strzelca. Były to więc obiekty trudne do trafienia, a jednocześnie miały możliwość okrężnego ostrzału. Uzbrojone były w karabin maszynowy MG 34 lub MG 42 (7,92 mm), który można było różnie ustawiać, m.in. na specjalnie skonstruowanej podstawie fortecznej, i skutecznie ostrzeliwać przeciwnika znajdującego się w odległości 1000 m. Na polach pomiędzy fortami i w nasypie kolejowym w okolicy Stolna spotykamy schrony dla trzyosobowej załogi z ośmiokątnym pomieszczeniem bojowym. Grubość ścian części bojowej wynosi 80 cm, a ścian bocznych i tylnej – 60 cm. Otwór dla karabinu maszynowego ma średnicę 80 cm. Długość schronu wynosi 540 cm, szerokość – 300 cm.

Schrony bierne drużyny piechoty i dowodzenia punktem obrony mają ściany o grubości 1,5 m (odporność klasy B 1 „nowe”), a ich wymiary zewnętrzne wynoszą: 770 na 770 cm. Izba odpoczynku wewnątrz schronu ma wymiary 265 cm na 465. Ponadto w schronie znajdują się: dwa przedsionki i szyby rur peryskopów, wyjście zapasowe, obmurowany komin oraz kanały wentylacyjne i przesyłowe (niewykorzystane). 

Na linii, wzdłuż której – jak przewidywano – mogły poruszać się czołgi nieprzyjaciela, wykopano rowy przeciwpancerne. W przygotowaniach obronnych uczestniczyła nie tylko ludność niemiecka, ale i miejscowa ludność polska.

Do walk w rejonie Chełmna jednak nie doszło. Załoga twierdzy – z jej ostatnim komendantem pułkownikiem Hendrischke – została skierowana do Grudziądza w celu wzmocnienia obrony miasta. W dniu 27 stycznia 1945 roku do Chełmna weszły bez walki wojska 2. Frontu Białoruskiego.

Największe skupienie obiektów fortyfikacyjnych dawnej twierdzy Chełmno znajdują się w rejonie skrzyżowań najważniejszych szlaków komunikacyjnych. Na szczególną uwagę zasługuje ufortyfikowany węzeł komunikacyjny w Stolnie. 

Zwiedzanie chełmińskich umocnień utrudnia ich usytuowanie – niemal wszystkie obiekty znajdują się pośrodku pól uprawnych, w terenie trudno dostępnym, do których dotychczas nie doprowadzono żadnych dróg.

Marian Rochniński