KOHR Klub Odkrywców Historii Regionu

Fort XVI-Fort Kolejowy

Fort XVI - Fort Kolejowy (ul. Rudacka) – fort starego typu zbudowany według wzorów lat 50 XIX wieku.

Fort Kolejowy położony jest na lewym brzegu Wisły w kierunku wschodnio-południowym od Torunia, w odległości 2,1 km , pomiędzy torem kolejowym Toruń-Warszawa i Małą Wisłą, połączony był z szosą Toruń Rudak drogą dojazdową tzw. szabrowaną dł. 100 m i szer. 5 m zamaskowaną wałem ziemnym. Należy do grupy fortów starszego typu w wewnętrznym pierścieniu obronnym twierdzy Toruń.

Zbudowano go na planie 6 - cio kąta i posiadał otwarte stanowiska dla artylerii. Fort jest zbudowany z cegły w roku 1863. Pierwotna nazwa fortu „Eisenkupem” w roku 1920 przemianowana została na fort kolejowy. Cel budowy fortu to stały umocniony punkt oporu przeznaczony do obrony linii kolejowej Toruń – Warszawa, a później stalowego mostu kolejowo - drogowego i pieszego z 1877 roku. Ogień artylerii fortu sięgał do miejscowości Czerniewice – Brzoza i Kaszczorek. 
Fort składał się z bloku koszarowego z 5 izbami żołnierskimi, 6 magazynami, 1 kuchnią, na schronie 1 punktu obserwacyjnego i 1 schronu pogotowia na wale artyleryjskim, na którym znajdowały się dodatkowe stanowiska artylerii polowej rozdzielone poprzecznicami. Po środku dziedzińca fortu na zakończeniu głównego trawersu zabezpieczono, cembrowaną studnię. Fort mógł pomieścić 100 żołnierzy artylerzystów i piechoty. Fort otaczała obmurowana fosa sucha broniona kojcami podwójnymi i pojedynczym w przeciwskarpie. W latach 80-tych fort był modernizowany. Sklepienia koszar wzmocniono poduszką piaskową i betonem. W 1912 roku wzmocniono konstrukcję fortu, wybudowano na powierzchni fortu 3 stanowiska betonowe na dział dalekonośnych kal. 150 mm.

Wszelkie urządzenia techniczne fortu zostały wywiezione przez Niemców do 1920 roku W czasie pokoju fort służył jako składnica sprzętu artyleryjskiego. Od 1922 do 1925 fort był zajęty przez Flotyllę Wiślaną dla oddziału minerów na kwatery i magazyn broni podwodnej. Był również do dyspozycji II batalionu 67 pp, urządzono w nim magazyny mobilizacyjne pułku. W czasie II wojny światowej był aresztem obozowym obozu jenieckiego Stalag XXA. Po 1945 roku uległ planowanemu zniszczeniu. 

Dziś fort jest ogólnie dostępny. Chociaż stanowi ruinę jego części murowane i to wał artyleryjski prezentują się imponująco. Warto zwiedzić ten obiekt zachowując jednak przy tym wszelką ostrożność.

Marian Rochniński