KOHR Klub Odkrywców Historii Regionu

Fort zbudowano w latach 1887-1890. Pierwotnie oznaczono go numerem i nazwano „Zwischenfort IVa”. Następnie nadano mu nazwę „Fort Dona”. W roku 1920 przemianowano go na „Fort VI Warownia Jaremy Wiśniowieckiego”.

W 1910 roku w sąsiedztwie fortu zbudowano warsztaty amunicyjne, a w roku 1911 wokół fortu – w przedstoku – założono sieć kolczastą. W 1912 roku zamonto­wano w forcie agregat prądotwórczy. W 1914 roku wykonano trawersowe wejścia na wyjściach na wał fortu.

Fort VI to standardowa międzypolowa budowla piechoty. Posiada kształt trapezu, jego czoło i barki stanowią wały ziemne ze stanowiskami dla piechoty i 6 lekkich dział, które rozdziela 6 schronów z wyjściami na drogę wałową. Wjazd do fortu prowadził przez niewielki pięcioboczny dziedziniec ze schronem wartowni.

Do fortu wchodzi się przez niewielki blok szyjowy z bramą na poziomie dna fosy i mostem zwodzonym. Główny ciąg komunikacyjny łączy blok nasady z głównym koszarowym wzdłuż prawego skrzydła fortu. Kończy go zakręt pod kątem 180 stopni i wyjazd na ciasny wewnętrzny majdan fortu. Symetrycznie pod wałem lewego skrzydła znajduje się pomocniczy ciąg komunikacyjny. Wentylacja fortu odbywała się sposobem naturalnym przez kanały wentylacyjne oraz specjalne urządzenia mechaniczne.

Fort otaczała sucha fosa o obmurowanej przeciwskarpie z galerią komunika­cyjną na odcinku barków i czoła. Skarpy fortu były ziemne, a u ich podstawy ciągnął się płot forteczny. Skarpa w nasadzie fortu była obmurowana. Przeciwskarpę zabezpieczał płot forteczny. Fosy barków i czoła broniły kojce przeciwskarpowe, a nasady – podwójna kaponiera przyległa. Na przeciwskarpie fosy znajdowała się wąska droga straży ze stokiem, osłonięta zasiekami ukrytymi za przeciwstokiem.

W 1893 roku fort otrzymał dwie wieżyczki obserwacyjne W.T.90.

W czasach pokoju warownia służyła jako koszary dla wojska niemieckiego – piechoty. Można tu było pomieścić 1 kompanię piechoty stanu wojennego, tj. ok. 250 żołnierzy, oraz obsługę dział flankujących fosy.

Do 1920 roku wszelkie urządzenia artyleryjskie, przyrządy celownicze, zasuwy pancerne, silniki i prądnice zabrała odchodząca załoga niemiecka. Zniszczyła ona wówczas również urządzenia łączności.

W latach 1920-1924 w warowni nie stacjonowały oddziały wojskowe. Dopiero w 1924 roku urządzono w niej magazyn sprzętu saperskiego dla Zarządu Fortecznego Toruń.

W styczniu 1945 roku fort zajmowały pododdziały Wehrmachtu broniące miasta przed Armią Radziecką.

W okresie powojennym fort znajdował się pod opieką Sztabu Obrony Cywilnej. W tym czasie uległ on dużym przemianom z powodu zasypania fosy na całym niemal obwodzie. Mimo to dobrze zachowały się inne elementy warowni, takie jak: koszary nasady, poterny, klatki schodowe, schrony wałowe i punkty obserwacyjne oraz koszary główne fortu, które czynią ten obiekt niezwykle atrakcyjnym pod względem turystycznym.

Marian Rochniński