KOHR Klub Odkrywców Historii Regionu

Fort II Stefan Czarniecki (ul. Leszczynowa 2) – fort główny. Jest jednym z najstarszych fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy Toruń. Wzniesiony został na najbardziej newralgicznym - wschodnim kierunku przy drodze wylotowej na Lubicz. Miał chroni miasto oraz most na Wiśle od strony granicy rosyjskiej.

Budowę fortu rozpoczęto w 1878 r. Najpierw przejęto teren pod budowę, potem wzniesiono pierwsze budynki pomocnicze. Właściwe prace budowlane rozpoczęto w 1879 r. i ukończono w 1882 r. Pierwotna nazwa fortu to „Fort I”, w roku 1897 przemianowana na „Fort Bülow” a w 1920 roku fort nazwano „Fort II Warownia Stefana Czernieckiego”. Fort II swoją konstrukcją różni się nieco od pozostałych fortów głównych Twierdzy Toruń. Zasadnicza różnica polegała na tym, iż lewa prochownia, która w fortach późniejszych znajdowała się przy poternie głównej tu znalazła się pod barkiem lewego wału. Prowadziło do niej wejście z lewego majdanu znajdujące się tuż obok korytarza prowadzącej do lewej kaponiery barkowej. Ponadto fort w przeciwskarpie w okolicy kaponier barkowych posiada wartownie i chodniki strzeleckie ze strzelnicami. W trakcie budowy dokonano kilku przeróbek konstrukcyjnych jak zastąpienie skarpowej kaponiery czołowej lepiej ukrytym kojcem przeciwskarpowym z nadbudowaną wartownią oraz obniżenie wysokości trawersów do poziomu korony przedpiersia i wzmocnienie stropów przez obniżenie i wypełnienie piaskiem sufitów schronów baterii skrzydłowych i schronów obserwacyjnych fortu. W murowanych elementach fortu umieszczono 30 pomieszczeń koszarowych, 37 magazynów, 2 kuchnie, 1 zbiornik na paliwo, 4 studnie wodne i pompy, 1piekarnia, 3 pancerne stanowiska obserwacyjne, 9 schronów pogotowia.

Uzbrojenie fortu stanowiło łącznie 14 dział umieszczonych pierwotnie w samym forcie. W późniejszym okresie w 1888 roku do fortu dobudowano dwie baterie skrzydłowe wraz ze schronami, będące przedłużeniem szyi fortu i znajdujące się poza fosą. Pozwoliło to na wyprowadzenie części dział poza obręb samego fortu. Przebudowie uległ również sam fort. Przede wszystkim wzmocniono stropy stosując świeży wynalazek - beton. W 1914 roku zabetonowano część okien, do reszty dodano okiennice pancerne w głównych korytarzach zbudowano trawersy. Zniesiono wysokie trawersy ziemne na koronie fortu zrównując je do wysokości wału głównego.

Wprowadzane zmiany przekształciły ześrodkowany fort artyleryjski jakim był Fort II w rozśrodkowany pełniący funkcje magazynowe i koszarowe. Podobny sam los spotkał inne pozostałe główne forty pierścieniowej Twierdzy Toruń. 
Fort mógł pomieścić 1 batalion piechoty i 1 baterię artylerii.

Marian Rochniński