KOHR Klub Odkrywców Historii Regionu

Zamek w Wenecji zbudował Mikołaj Nałęcz z Chomiąży, który w latach 1365–1377 był kasztelanem nakielskim, a od roku 1381 do 1400 – sędzią kaliskim. Zła sława Mikołaja, wynikająca z jego awanturniczego charakteru i brutalnego traktowania okolicznych mieszkańców, przyczyniły się do przezwania go Diabłem Weneckim.

Budowę zamku, według Czesława Sikorskiego – autora wieloletnich badań archeologiczno-architektonicznych prowadzonych na zamku, rozpoczął Mikołaj Nałęcz przed rokiem 1383. Warownię zlokalizowano na niewielkim wzniesieniu na przesmyku pomiędzy Jeziorem Weneckim i Jeziorem Biskupińskim. Zamek Mikołaja Nałęcza był niewielką budowlą założoną na planie kwadratu o bokach długości 33,5 m. Składał się z murów obwodowych wzmocnionych skarpami.

Do kurtyny zachodniej dostawiono dom mieszkalny. Wnarożniku północno-wschod­nim wybudowano wieżę, a w kurtynie południowej wieżę bramną wychodzącą przed lico muru. Po śmierci Mikołaja Nałęcza w 1400 roku zamek odziedziczyli Pomianowie z Warzy­mowa, którzy w 1420 roku sprzedali go arcybiskupowi gnieźnieńskiemu Mikołajowi Trąbie. Arcybiskupi gnieźnieńscy rozbudowali i zmodernizowali zamek, który stał się ich główną siedzibą na Pałukach. Wewnątrz zamku zbudowali oni kaplicę, a z zewnątrz otoczyli zamek dodatkową linią murów z cylindrycznymi bastejami w narożnikach oraz przedbramiem. Inwestycja ta niewątpliwie podniosła walory obronne zamku i przystosowała go do obrony artyleryjskiej. Hossa zamku nie trwała jednak długo – po zmianach w sposobie zarządzania kluczem żnińskim stracił on rolę głównej siedziby na rzecz Żnina i w latach 1479–1480 częściowo został rozebrany. Do czasu badań archeologicznych podjętych w 1968 roku ruiny zamku były mało zauważalne w terenie, obecnie są odsłonięte, częściowo odbudowane 
 i wyeksponowane.

Pozostałości zamku objęte są ochroną prawną przez wpis do rejestru zabytków 18 marca 1948 roku.

Leszek Kotlewski