KOHR Klub Odkrywców Historii Regionu

Grudziądz lokowano w 1291 roku na prawym brzegu Wisły po południowej stronie krzyżackiego zamku konwentualnego, wzniesionego w latach 1250–1299. Miasto założono na krawędzi wysoczyzny sąsiadującej z doliną Wisły. Stoki wysoczyzny mają w tym miejscu kilkadziesiąt metrów wysokości i dzięki temu w naturalny sposób zabezpieczały miasto od strony Wisły.

Budowę murów obronnych Grudziądza rozpoczęto na początku XIV wieku i prawie natychmiast po ich postawieniu, podobnie jak w innych miastach ziemi chełmińskiej, dość szybko zmodernizowano, podwyższając je, a przy okazji likwidując krenelaż z gankiem strzeleckim. Regularne – założone na planie zbliżonym do prostokąta – miasto otoczono od wschodu i południa podwójnym ciągiem murów obronnych z fosą. Od strony Wisły, czyli zachodu, zbudowano pojedynczy mur. Od północy miasto stykało się murami obronnymi zamku krzyżackiego. Linię murów od strony Wisły wzmocniono w średnio­wieczu, budując ciąg kilkukondygnacyjnych spichrzy, pełniących również funkcje obronne. Zespół spichrzy grudziądzkich tworzy niepowtarzalną panoramę nadwiślańską średniowiecznego miasta.

Wewnętrzny ciąg murów obronnych, po stronie wschodniej i południowej miasta, wzmocniono dziesięcioma basztami i skarpami. Na teren miasta prowadziło pięć bram. Od północy znajdowała się brama Kwidzyńska oraz brama, przez którą można było się dostać na zamek. Od wschodu znajdowała się brama Łasińska wzmocniona przedbramiem. Od południa na teren miasta prowadziła brama Toruńska z najbardziej rozbudowanym systemem przed­bramia.

W narożniku południowo-zachodnim zachowała się brama Wodna wiodąca do portu. Brama Wodna już w drugiej połowie XVII wieku została przystosowana do funkcji mieszkal­nych. W 1945 roku została poważnie zniszczona, lecz w 1. połowie lat 50. XX wieku odbudo­wano ją. Do dziś, prócz bramy Wodnej, z murów obronnych Grudziądza przetrwało niewiele: w narożniku południowo-wschodnim zachował się fragment podwójnego ciągu murów z narożną basztą. Pozostałości murów przetrwały też w kamienicach zbudowanych przy ulicy Murowej. Podziwiać można również fragmenty mostu bramy Łasińskiej w ulicy Mickiewicza oraz murów pomiędzy miastem a zamkiem krzyżackim.

Leszek Kotlewski