Menu
Menu
Menu
Chełmno
Chełmno
Chełmno lokowano na prawym brzegu Wisły w 1233 roku. Miasto stało się, przynajmniej w XIII wieku, najważniejszym ośrodkiem miejskim państwa zakonnego. Zamiar Krzyżaków, którzy chcieli uczynić Chełmno miastem stołecznym, wyraża się w wielkości jego założenia. Ze względu na swoje znaczenie w strukturze państwa krzyżackiego Chełmno było – zwłaszcza w początkowym okresie swego istnienia – celem licznych ataków. Zapewne dlatego już przed 1267 rokiem rozpoczęto budowę murowanych umocnień.
Średniowieczny system obronny Chełmna zbudowany został w drugiej połowie XIII wieku. W XIV i XV wieku mury modernizowano, m.in. podwyższając je (wcześniej niższe mury posiadały krenelaż). Posadowienie Chełmna w miejscu z natury obronnym – na krawędzi wysoczyzny – niewątpliwie miało wpływ na sposób jego obrony. Chełmno prawie ze wszystkich stron otaczały strome zbocza, których wysokość dochodziła do 50 m, jedynie od wschodu i zachodu można było swobodnie przedostać się na wysoczyznę.
Wokół miasta, wzdłuż krawędzi zboczy, pobudowano pojedynczy, zamknięty ciąg murów, który w narożniku północno-zachodnim stykał się z warownią krzyżacką (opuszczoną przez zakon pod koniec XIII wieku, kiedy zlikwidowano komturię w Chełmnie). Powstał w ten sposób narys w formie nieregularnego wieloboku. Mury wzmocnione zostały skarpami oraz około trzydziestoma basztami zbudowanymi na planie prostokąta bądź półkola – pierwotnie były one otwarte od strony miasta. Baszty rozmieszczono w sposób nieregularny. Ich niewielka liczba znajdowała się w kurtynie północnej – wzdłuż krawędzi doliny Wisły. Większość baszt przetrwała do dziś.
Do miasta prowadziło siedem bram. Po stronie wschodniej podziwiać można bramę Grudziądzką, istniejącą do dziś, bronioną przedbramiem i fosą. Również po stronie wschodniej na ulicy Tkackiej (dziś: 22 stycznia) mieściła się nieistniejąca brama Tkacka z przedbramiem i prawdopodobnie zwodzonym mostem nad fosą. W kutynie południowo-wschodniej na ulicy Toruńskiej znajdowała się nieistniejąca brama Św. Ducha, nazywana również Toruńską. Brama znajdowała się w potężnej wieży z przedbramiem i nie posiadała mostu, ponieważ w tym miejscu nie było fosy. Na ulicy Szkolnej znajdowała się nieistniejąca brama Mostowa z drewnianym zwodzonym mostem, co uwidacznia niemiecki odpowiednik polskiej nazwy: Holzbrückerthor. W kurtynie zachodniej na ulicy Biskupiej mieściła się brama Bosych, nazywana również Franciszkańską i Biskupią.
Brama składała się z wieży, przedbramia oraz zwodzonego mostu nad fosą. W narożniku północno-zachodnim w starej wieży znajdowała się brama Merseburska zlikwidowana w średniowieczu. W kurtynie północnej na ulicy Wodnej prawdopodobnie istniała brama Malowana albo Wodna bez przedbramia. W kurtynie północnej być może znajdowała się jeszcze jedna brama, często pojawiająca się w źródłach, zwana bramą Rybacka bądź Wiślaną. Mogła to być główna brama prowadząca od portu, a znajdowała się najpewniej na ulicy Rybackiej. Obwód murów obronnych Chełmna prawie w całości zachował się do dziś i ma około 1,7 km
Leszek Kotlewski
