Wyróżnia się masywną, wieloboczną wieżą górującą nad zamkiem. Ogrom budowli uzmysławia rycina Jerzego Fryderyka Steinera z pierwszej połowy XVIII wieku przedstawiająca miasto i zamek. W XVII wieku zamek był siedzibą siostry króla Polski Zygmunta III Wazy – Anny Wazówny, a także przez jedenaście lat miejscem jej spoczynku po śmierci.

Źródła historyczne nie podają, kiedy rozpoczęto budowę zamku; na ich podstawie można jedynie przyjąć, że najpóźniej miało to miejsce na początku XIV wieku. Zamek wysoki postawiono w roku 1339, a całą inwestycję zakończono najpewniej w latach 20. XV wieku.

Założenie obronne, zlokalizowane nad brzegiem rzeki Drwęcy, składa się z zamku wysokiego i przedzamcza. Zamek wysoki zbudowano na planie kwadratu o bokach długości 45 m. Składał się z czterech skrzydeł (północno-wschodnie i północno-zachodnie niepełne) oraz wieży, znajdującej się w narożniku północnym, przylegającej do murów obronnych. Pozostałe narożniki wzmocnione były mniejszymi wieżyczkami zbudowanymi na planie kwadratu. Jak każdy krzyżacki zamek konwentualny posiadał piwnice i trzy kondygnacje. Widać to na wspomnianej wyżej rycinie Jerzego Fryderyka Steinera. Potwierdza to wynik lustracji przeprowadzonej w 1664 roku. Piwnice i parter pełniły funkcje gospodarcze. Na pierwszym piętrze znajdowały się: kapitularz w skrzydle północno-wschodmim, kaplica i refektarz w skrzydle południowo-wschodnim, zaś dormitorium i infirmeria w skrzydle południowo-zachodnim.

Charakterystycznym elementem zamku jest wieża wysokości około 55 m, której podstawa zbudowana jest na planie ośmioboku, a wyższe partie na planie sześcioboku. Wjazd na dziedziniec umiejscowiono w skrzydle północno-wschodnim, bezpośrednio przy wieży. Budynek zamku otaczało międzymurze, dalej mury obronne i fosa. W narożniku zachodnim murów obronnych wznosiła się kwadratowa wieża, przebudowana w 1415 roku na okrągłą basteję.

Po stronie północno-wschodniej i południowo-wschodniej zamku wysokiego zlokali­zowano przedzamcze zbudowane na planie wielokąta przypominającego literę L. Komu­nikację pomiędzy zamkiem wysokim a przedzamczem zapewniał most, który pierwotnie przebiegał wzdłuż osi wjazdu na dziedziniec zamku wysokiego. Przedzamcze pełniło funkcje gospodarcze. W murach obronnych przedzamcza znajdowały się dwie bramy (jedna prowa­dziła do miasta, a druga w kierunku Grudziądza) oraz kilka baszt. Dodatkowo przedzamcze chroniła fosa.

W siedemnastym wieku zamek był jeszcze w dobrym stanie pomimo zniszczeń dokonanych w czasie wojen szwedzkich. Po przejęciu Brodnicy przez Prusy w 1772 roku administracja w 1785 roku pozwoliła rozebrać zamek, a pozyskany materiał wykorzystać do budowy nowych obiektów. Rozbiórkę warowni przerwał król Prus Fryderyk Wilhelm IV dekretem z 1842 roku. Rozpoczęto wówczas prace konserwatorskie. Obecnie zamek podlega Muzeum Regionalnemu w Brodnicy.

Zamek objęty jest ochroną prawną wpisem do rejestru zabytków: 10 lutego 1931 roku wpisano doń zamek wysoki, 20 września 1963 roku – pałac Anny Wazówny, a 20 paździer­nika 1970 roku – przedzamcze.

Leszek Kotlewski