Po śmierci księcia krakowskiego Leszka Czarnego Łokietek rozpoczął walkę 
o stołeczny Kraków. Po krwawej bitwie pod Siewierzem książę brzesko-kujawski przejściowo opanował miasto, z którego musiał uchodzić ścigany przez Henryka IV Probusa. W roku 1292 został pokonany przez króla Czech Wacława II i wzięty do niewoli. Musiał wówczas zrzec się wszelkich pretensji do Małopolski. Po śmierci sprzymierzeńca, księcia wielkopolskiego Przemysła II, przejął część jego księstwa, ale został stamtąd wypędzony przez Wacława II. W latach 1300-1304 przebywał poza Polską, skąd powrócił do Sandomierza. W roku następnym zmarł potężny Wacław II, a jego syn i następca Wacław III został podstępnie zamordowany w Ołomuńcu w 1306 r. Dzięki temu Władysław Łokietek nie miał już poważniejszych konkurentów w walce o zjednoczenie ziem polskich.

Panowanie Łokietka nie było zbyt pomyślne. Książę tracił kolejne ziemie i tłumił bunty poddanych: w latach 1308-1309 zakon krzyżacki odebrał mu Pomorze Gdańskie; 
w 1311 r. w Krakowie wybuchł bunt wójta Alberta; książęta mazowieccy zachowali niezależność i złożyli hołd Janowi Luksemburskiemu z Czech; utracił też ziemię dobrzyńską na rzecz Krzyżaków w 1332 r., której nie odzyskał do końca życia. Największą zasługą Łokietka była niewątpliwie jego koronacja 20 stycznia 1320 r. oraz przekazanie władzy 
i korony prawowitemu następcy – synowi Kazimierzowi Wielkiemu.

Bogusław Bogucki