Rejewski Marian
Marian Rejewski urodził się 16 sierpnia 1905 r. w Bydgoszczy, a zmarł 13 lutego 1980 r. w Warszawie.
Był doskonałym matematykiem i kryptologiem, którego największym osiągnięciem było złamanie szyfru słynnej maszyny niemieckiej Enigmy wspólnie z Henrykiem Zygalskim i Jerzym Różyckim. Historycy uważają, że ten fakt oraz przekazanie informacji Brytyjczykom przyczyniły się do szybszego zakończenia II wojny światowej.
Rejewski wyróżniał się już podczas studiów matematycznych na Uniwersytecie Poznańskim – został skierowany na kurs kryptologii przez profesora Zdzisława Krygowskiego. W 1930 r. Rejewski pracował już w poznańskiej filii Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego WP, dwa lata później został przeniesiony do Warszawy, gdzie zajmował się niemieckimi szyframi wojskowymi. W październiku 1932 r. rozpoczął pracę nad złamaniem szyfru Enigmy – maszyny matematycznej, którą sami Niemcy uważali za całkowicie zabezpieczoną przed deszyfracją. Przez następne kilka lat zespół polskich kryptologów łamał kolejne niemieckie szyfry, zmagając się z wprowadzanymi modyfikacjami Enigmy. 26 lipca 1939 r., w obliczu zbliżającej się wojny, polski sztab przekazał swoje osiągnięcia tajnym służbom francuskim i brytyjskim.
Po wybuchu wojny Rejewski i jego współpracownicy ewakuowali się przez Rumunię do Chateau de Vignolles we Francji. Mieścił się tam ośrodek kryptologiczny PC Bruno. Po klęsce Francji w 1940 r. Polacy przenieśli się na południe kraju do ośrodka Cadix, ale musieli się stamtąd ewakuować do Hiszpanii w styczniu 1943 r. Rejewski i jego kolega Zygalski zostali aresztowani przez policję hiszpańską, a następnie zwolnieni i przewiezieni do Madrytu, skąd udali się do Portugalii. Dalsza droga Rejewskiego prowadziła na Gibraltar i ostatecznie do Wielkiej Brytanii, gdzie przyleciał samolotem 3 sierpnia 1943 r. Skierowany do jednostki dekryptażowej w Stanmore Boxmoor, został odsunięty przez Anglików od dalszych prac nad Enigmą.
Marian Rejewski powrócił do Polski w 1946 r. i rozpoczął pracę w bydgoskiej fabryce Kabel Polski, a po 1950 r. w Wojewódzkim Związku Spółdzielni Pracy i Związku Branżowym Spółdzielni Drzewnych i Wytwórczości Różnej. Przez cały ten czas nie afiszował się ze swoją wojenną działalnością, co zapewniło mu bezpieczeństwo ze strony UB. Rejewski przeszedł na emeryturę w 1967 r., a w 1973 r. ujawniono wreszcie jego wkład w złamanie szyfru Enigmy. Przed śmiercią w 1980 r. został odznaczony orderem, spoczął na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Bogusław Bogucki