Polska kadra dowódcza stanęła we wrześniu 1939 roku przed bardzo trudnym egzaminem. Polscy żołnierze, jako pierwsi w historii, musieli podjąć walkę z wrogiem używającym nowej strategii militarnej – „Blitzkriegu” (wojny błyskawicznej). Niestety, wynik tego starcia był dla polskiego wojska tragiczny. Wielu oficerów nie sprawdziło się w tych dramatycznych dniach, ale niektórzy, jak dowódca 35. Pułku Piechoty, podpułkownik Jan Maliszewski, doskonale walczyli z wielokrotnie silniejszym nieprzyjacielem

Jan Maliszewski urodził się w 1895 roku w zaborze rosyjskim. Wybrał karierę wojskową i ukończył Szkołę Wojskową w Kijowie. Po odzyskaniu niepodległości konty­nuował służbę i w latach 30. objął dowodzenie 35. Pułkiem Piechoty należącym do 9. Dywizji Piechoty, która została przydzielona do Armii „Pomorze” i miała bronić korytarza pomorskiego.

Warto wspomnieć, że Jan Maliszewski ukończył Wyższą Szkołę Wojenną w Warsza­wie i nosił tytuł oficera dyplomowanego. Oznaczało to, że należał do elity polskiej kadry oficerskiej, która posiadała najwyższą wiedzę na temat prowadzenia działań bojowych.

Pierwszego dnia wojny dowodzony przez podpułkownika pułk bronił się pod Rytlem. Pomimo powtarzanych ataków 2. Dywizji Zmotoryzowanej Polacy utrzymali swoje pozycje. Jan Maliszewski energicznie dowodził swoimi żołnierzami, zachęcając ich do skutecznego oporu. 2 września pułk uczestniczył w nieudanym kontrataku pod Klonowen. W krwawych walkach stopniał do 1000 żołnierzy. Polska dywizja znalazła się w beznadziejnym położeniu. Podpułkownik Maliszewski postanowił podjąć próbę ocalenia zdziesiątkowanego przez nieprzyjaciela oddziału i przerwać coraz bardziej zacieśniający się pierścień okrążenia. Tuż po północy 3 września, 35. Pułk Piechoty wyruszył w kierunku wschodnim. O świcie pod Lipienicą kolumna została omyłkowo ostrzelana przez polskich żołnierzy z 50. Pułku Piechoty i rozpadła się. Równocześnie jej tylna część została zaatakowana przez niemiecką 2. Dywizję Zmotoryzowaną, która rozbiła 3. Batalion. Reszta pułku, wzmocniona dwoma kompaniami z 50. Pułku Piechoty, skierowała się w stronę Bramki. Polscy żołnierze zatrzymali się w lesie pod Krupocinem, gdzie spadło na nich uderzenie pododdziałów niemieckiej 20. Dywizji Piechoty Zmotoryzowanej. Wywiązała się zacięta walka, często prowadzona wręcz. Trwała do zachodu słońca, ale Niemcy zostali odrzuceni, a żołnierze podpułkownika Maliszewskiego wzięli do niewoli 80 jeńców.

Droga przez Bramkę była już zablokowana, więc liczący wtedy zaledwie 500 żołnie­rzy 35. Pułk Piechoty skręcił na południe. W drodze pod Tuszynem rozbił m.in. samochód sztabowy z niemieckiej 32. Dywizji Piechoty. Po krótkim odpoczynku pod Wątrobowem, nad ranem 4 września, tocząc dalsze potyczki, Polacy skierowali się do Kręgiel. Tam rozbrojono niemiecki oddział sanitarny i wzięto do niewoli kolejnych 120 jeńców. Ponieważ polski pułk nie dysponował odpowiednią ilością żołnierzy, którzy mogliby eskortować kolumnę 200 jeń­ców, podpułkownik Maliszewski rozkazał wypuścić ich na wolność.

Następnie 35. Pułk Piechoty skierował się w stronę leśnictwa Stronno. Tam o godzinie 16.00 został otoczony przez niemieckie jednostki z II Korpusu Armijnego. Polacy bronili się na obszarze o wymiarach około 400 na 600 metrów. Wytrwali na stanowiskach do zmierzchu, kiedy Niemcy w końcu się wycofali.

W nocy pułk wznowił marsz. Rankiem 5 września połączył się z innymi polskimi jednostkami przy ujściu Brdy do Wisły. Oddziały podpułkownika Maliszewskiego liczyły wówczas już tylko 300 ludzi. Przyłączyło się do nich 20 żołnierzy z 34. Pułku Piechoty oraz 50 żołnierzy z dwóch kompanii 50. Pułku Piechoty. Wspólnymi siłami udało im się wyrwać z okrążenia. Wkrótce potem okazało się, że pułk Jana Maliszewskiego był jedynym, który – choć zdziesiątkowany – przetrwał w integralnej formie.

Pułk podpułkownika Jana Maliszewskiego był jedynym zwartym oddziałem piechoty, który wydostał się z okrążenia w Borach Tucholskich.

Po reorganizacji 35. Pułk Piechoty wziął udział w walkach nad Bzurą, gdzie został rozbity w dniach 18 i 19 września. Podpułkownik Jan Maliszewski trafił do niewoli. Za swoje osiągnięcia otrzymał krzyż Virtuti Militari. Takim samym odznaczeniem uhonorowany został sztandar pułku. Po zakończeniu wojny Jan Maliszewski powrócił do kraju, gdzie zmarł.

Łukasz Nadolski