Mikołaj z Ryńska
Mikołaj z Ryńska pochodził z zamożnej rodziny rycerskiej, która przybyła z Kujaw do ziemi chełmińskiej w XIV w. Urodził się prawdopodobnie ok. 1360 r., zginął tragicznie w maju 1411 r. W historii Polski znany jest, jako pierwszy konspirator spiskujący przeciw zakonowi krzyżackiemu. 24 lutego 1397 r. założył wraz z bratem Januszem z Pułkowa i krewnymi Fryderykiem i Mikołajem Kitnowskimi Towarzystwo Jaszczurcze. Pozornie było to zwykłe bractwo rycerskie, które działało legalnie za aprobatą władz krzyżackich, w rzeczywistości Towarzystwo planowało przyłączyć ziemię chełmińską do królestwa polskiego. Miejscem zebrań członków bractwa był pierwotnie Radzyń Chełmiński, a następnie kościół św. Jakuba w Toruniu. Początkowo zakon krzyżacki nie podejrzewał Mikołaja o spiskowanie, brał on nawet udział w zbrojnych najazdach na Żmudź, Gotlandię i ziemię dobrzyńską
15 lipca 1410 r. podczas bitwy pod Grunwaldem Mikołaj rozkazał chorągwi ziemi chełmińskiej poddanie się i opuszczenie miejsca boju. Krzyżacy oskarżyli go o zdradę i zniszczyli jego rodowe posiadłości. Sam Mikołaj ukrywał się w Polsce na zamku biskupa włocławskiego w Ciechocinie w ziemi dobrzyńskiej. Dopiero w listopadzie 1410 r. powrócił do państwa zakonnego, aby oczyścić się z oskarżeń o zdradę. Przekazał wówczas Krzyżakom fałszywe plany dotyczące ruchów wojsk polskich. W maju 1411 r. Mikołaj z Ryńska przebywał na zamku w Lipienku spokojny o swoje bezpieczeństwo – na mocy I pokoju toruńskiego został objęty amnestią, posiadał również list żelazny, który gwarantował mu nietykalność. Mimo to został aresztowany przez Krzyżaków i przewieziony do Grudziądza, gdzie po czterech dniach stracono go bez sądu.
Bogusław Bogucki