Mimo tego młody Kasprowicz kształcił się w gimnazjach w Inowrocławiu, Poznaniu, Opolu, Raciborzu, przenoszony do kolejnych szkół przymusowo przez pruskie władze, które dyskryminowały go za działalność w tajnych polskich organizacjach. Dopiero w 1884 r. zdał maturę. Studiował krótko w Lipsku, a następnie we Wrocła­wiu, angażując się w socjalistyczne ruchy studenckie, za co został wtrącony na pół roku do więzienia. Po studiach i krótkim pobycie w rodzinnym Szymborzu, Kasprowicz przeniósł się w 1888 r. do Lwowa, gdzie podjął pracę, jako redaktor w czasopiśmie „Kurier Lwowski”.

Twórczość poetycką rozpoczął stosunkowo wcześnie, jeszcze w czasach szkolnych, ale pierwsze poważne utwory stworzył w okresie studiów uniwersyteckich (Z chałupy, 1887). Za jego debiut poetycki uważa się Poezje z roku 1889, które rozpoczęły cykl kolejnych publikacji wydawanych w następnych latach. Równolegle Kasprowicz wspinał się po szczeblach kariery uniwersyteckiej. W 1904 r. doktoryzował się na Uniwersytecie Lwowskim na podsta­wie pracy o liryce Teofila Lenartowicza, a już pięć lat później objął utworzoną specjalnie dla niego katedrę komparatystyki literackiej. W 1921 r. został rektorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, jednak gdy tylko mógł, starał się bywać jak najczęściej u podnóża ukochanych Tatr, w kupionej przez siebie willi „Harenda”, położonej między Zakopanem a Poroninem. Zmarł tam 1 sierpnia 1926 r.

Życie osobiste Kasprowicza było dosyć burzliwe i miało duży wpływ na jego twórczość. Żenił się trzykrotnie: z Teodozją Szymańską, z którą rozstał się po kilku miesiącach, Jadwigą Gąsowską, którą uwiódł Stanisław Przybyszewski, oraz Marią Bunin, córką carskiego generała. Dopiero ostatnie małżeństwo okazało się szczęśliwe i zapewniło mu spokój i ciepło rodzinnego ogniska.

Kasprowicz był cenionym poetą, którego często porównywano do wieszczów narodowych, choć jego poezja oddalała się od tematyki narodowowyzwoleńczej, bo podejmowała bardziej uniwersalne pytania o istotę grzechu, zła i obecność Boga. W jego twórczości wyróżnia się kilka okresów, m.in. fascynacji krajobrazem rodzinnych Kujaw, o których nie zapomniał do końca życia. Część swoich wierszy Kasprowicz stworzył w języku stylizowa­nym na gwarę kujawską. Oprócz pisania poezji zajmował się też przekładami, sam zresztą nauczył się klasycznej łaciny, greki, angielskiego i francuskiego.

Mieszkańcy Kujaw w szczególny sposób pielęgnują pamięć o najwybitniejszym poecie pochodzącym z regionu. Świadczą o tym liczne pomniki, tablice pamiątkowe i szkoły noszące imię Kasprowicza, a także poświęcone mu muzeum działające w Inowrocławiu.

Bogusław Bogucki