Cwi Hirsz Kaliszer
Cwi Hirsz Kaliszer urodził się 24 marca 1795 r. w Lesznie, a zmarł 16 października 1874 r. w Toruniu. Był prekursorem ruchu syjonistycznego, od 1824 r. pełnił funkcję rabina toruńskiego. Od 1808 r. mieszkał na stałe w Toruniu, ożenił się z Henriette Cohn z Nieszawy, z którą miał jedenaścioro dzieci. Otrzymał w młodości wszechstronne wykształcenie talmudyczne, był uczniem rabina Akiwy Egera z Poznania, brał aktywny udział w życiu gminy żydowskiej w Toruniu.
Jako jeden z pierwszych Żydów opowiadał się za koniecznością zbudowania własnego państwa, nie czekając na przyjście mesjasza. W 1836 r. ogłosił swoją tezę, wskazując na konieczność żydowskiej kolonizacji Palestyny. Przywoływał przykład innych narodów, walczących w XIX w. o swoją niepodległość, przypominał o konieczności gromadzenia środków pieniężnych potrzebnych do wykupu ziemi i o sprowadzaniu żydowskich emigrantów. Kaliszer uważał, że na terenach państwa żydowskiego w Palestynie powinno się rozwijać rolnictwo, a zyski z upraw mają służyć organizacjom syjonistycznym na całym świecie. Toruński rabin kładł też nacisk na bezpieczeństwo nowych osad, planował zakładanie żydowskich formacji policyjnych. W 1860 r. zorganizował konferencję w Toruniu, w której udział wzięło wielu zwolenników jego idei, inicjował założenie organizacji Chibat Sion i Związku dla Kolonizacji Palestyny. W 1870 r. przyczynił się do założenia pod Jaffą kolonii żydowskiej Mikwe Israel i otwarcia w niej szkoły rolniczej.
Był autorem wielu prac publikowanych w żydowskich czasopismach „Ha – Maggid”, „Tziyyon”, „Ha – ‘Ibri” i „Ha – Lewannon”, w młodości napisał dzieło prezentujące jego poglądy pt. „Derishat Ziyyon”, przetłumaczone później na język niemiecki, zajmował się też komentarzami prawnymi i traktatami dotyczącymi Talmudu. Po śmierci w 1874 r. został pochowany na cmentarzu toruńskim przy ul. Antczaka, który został zlikwidowany w 1975 r.
Bogusław Bogucki