Wiosną 1920 roku Polacy, uprzedzając ofensywę bolszewicka, uderzyli w stronę Kijowa. Odnieśli oni łatwy sukces. Siły główne Armii Czerwonej, dowodzonej przez Siergiej Kamieniewa, nie zostały jednak rozbite, gdyż były one skoncentrowane na Białorusi, gdzie na czele Frontu Zachodniego stał Michaił Tuchaczewski.

Po koniec maja bolszewicki Front Południowo-Zachodni został wzmocniony przez 1. Armię Konną dowodzoną przez Siemiona Budionnego. Ta potężna, dobrze uzbrojona i posiadająca dużą manewrowość formacja przełamała polski front na początku czerwca pod Samorodkiem. Zmusiło to Wojsko Polskie do odwrotu.

4 lipca do ofensywy przystąpił Front Zachodni i także przełamał polskie linie obrony. Na całej linii frontu polscy żołnierze znaleźli się w odwrocie. Rosjanie przeskrzydlali polskie linie obrony i parli na zachód. Na początku sierpnia dywizje Frontu Zachodniego zajęły Mławę i zaczęły podchodzić pod Warszawę.

Oba fronty bolszewickie współdziałały ze sobą w minimalnym stopniu. Front Zachodni wysunięty był do przodu i miał odsłonięte lewe skrzydło. Rosyjski dowódca zakładał, że 5. i 15. Armia wzmocnione 3. Korpusem Kawalerii obejdą Warszawę od północy, a następnie przekroczą Wisłę. Jednocześnie 3. i 16. Armia miały uderzyć bezpośrednio na Warszawę. Oba te zgrupowania były od siebie oddzielone i mocno rozciągnięte. Lewe skrzydło Frontu Zachodniego zabezpieczała słaba Grupa Mozyrska. W pierwszych dniach sierpniach polskie dowództwo zdecydowało się wykorzystać ten błąd i wykonać kontruderzenie znad Wieprza siłami Grupy Manewrowej, osobiście dowodzonej przez Józefa Piłsudskiego. Zadanie obrony Warszawy otrzymała 1. Armia, a terenów na północ od stolicy 5. Armia. Siły obu stron w nadchodzącej bitwie były zbliżone i wynosiły ponad 100.000 żołnierzy.

W połowie sierpnia oddziały polskie przeszły do kontrofensywy, czego symbolem były walki pod Radzyminem.  Sytuacja w Korytarzu Pomorskim pozostawała jednak skomplikowana. 15 sierpnia 1920 roku Rosjanie zajęli Brodnice. Polacy zdecydowani byli odrzucić nieprzyjaciela. Przez kolejne dwa dni trwały walki podjazdów. Ostatecznie 18 sierpnia 1920 roku Polacy przystąpili do odbijania miasta. Zadanie to otrzymała grupa dowodzona przez płk. Witolda Aleksandrowicza. Składała się ona z 215. pułku ułanów i poddziałów 339., 359. i 362. pułku piechoty. Wspierał ich pociąg pancerny „Wilczek.” Ich przeciwnikiem była 12. Dywizja Strzelców. Polskie natarcie rozpoczęło się rankiem, ale napotkało gwałtowny opór Rosjan. Uszkodzony został polski pociąg pancerny. Atak 215. pułku ułanów i dwóch batalionów 359. pułku piechoty zostało zatrzymany pod Wichulcem. W czasie dalszych walk Polacy, stopniowo, spychali jednak nieprzyjaciela. Rosjanie wykonali wiele kontrataków, w czasie których dochodziło do walki wręcz. Po południu Rosjanie zostali ostatecznie zmuszeni do wycofania się do Brodnicy. Szybko odwrót zamienił się w paniczną ucieczką. Polacy, korzystając z załamania się obrony nieprzyjaciela, wdarli się do miasta. Ulice były zapchane bolszewickimi taborami. Rosjanie nie byli w stanie zorganizować skutecznej obrony. Nie udało się im także wysadzić w powietrze mostu na Drwęcy. O godzinie 22.00 miasto znalazło się pod pełną kontrolą Wojska Polskiego. W czasie walk o Brodnicę Polacy stracili 50 zabitych i 120 rannych. Straty bolszewickie były znacznie większe i wyniosły około 400 zabitych, rannych i wziętych do niewoli.

Do kolejnego ważnego starcia doszło we Włocławku. Miasto to stało się celem dla bolszewickiej 15. Dywizji Kawalerii. Włocławka i jego okolic bronił batalion zapasowy z 14. pułku piechoty, batalion z 359. ochotniczego pułku piechoty, dywizjon z 4. pułku artylerii lekkiej, szwadron zapasowy 2. Pułku szwoleżerów oraz ochotnicy. Siłami tymi dowodził płk. Gromczyński. Obie strony posiadały po około 3000 żołnierzy.

Rosjanie podeszli do miasta 14 sierpnia 1920 roku o godzinie 7.30. przez cały dzień trwały walki na podejściach do Włocławka. Przeciwnik nie był jednak w stanie przełamać polskiej obrony. Następny dzień przyniósł uspokojenie sytuacji. Dopiero wieczorem Rosjanie wykonali silne uderzenie, ale ponownie zostali odparci. W takiej sytuacji 16 sierpnia 1920 roku 15. Dywizja Kawalerii została wzmocniona 157. Brygadą z 53. Dywizji Strzelców. O godzinie 11.00 bolszewicy zaatakowali polskie pozycje przy silnym wsparciu artylerii. Dopiero o godzinie 12.00 skoncentrowane natarcie 15. Dywizji Piechoty przełamało obronę szwadronu zapasowego z 2. pułku szwoleżerów i 14. pułku piechoty. Polski kontratak nie zmienił sytuacji. Rosjanie dotarli do mostu, a na zachodni brzeg Wisły przedostały się dwa szwadrony kawalerii. Polacy podpalili jednak część mostu i uniemożliwili przejście na drugą stronę kolejnym jednostkom nieprzyjaciela. W tym czasie dowództwo nad obroną Włocławka przejął płk. Józef Lewszecki.

Następnego dnia Rosjanie przygotowywali się do przeprawy przez Wisłę, ale nie udało się im wprowadzić tego planu w życie. Ich sytuacja na innych  frontach Bitwy Warszawskiej szybko się pogarszała. 18 sierpnia 1920 roku Rosjanie rozpoczęli odwrót spod Włocławka. Tego dnia zachodnia część miasta była tylko ostrzeliwana przez artylerią. Bój o miasto zakończył się
W czasie walk pod Włocławkiem Wojsko Polskie straciło około 250 zabitych i 500 jeńców. Straty bolszewickie pozostają nieznane, ale, prawdopodobnie, były mniejsze od polskich.

Tomasz Wąsik