Od momentu utraty niepodległości pod koniec XVIII wieku aż do roku 1918 Polacy wielokrotnie podejmowali próby wywalczenia wolności. Klęska polskich powstań narodowych była możliwa do przewidzenia. Powstańcy nie dysponowali regularną armią, nie byli wystarczająco dobrze wyszkoleni i nie posiadali odpowiedniego ekwipunku. Zmagali się też z obojętnością, a nawet niechęcią międzynarodowej opinii publicznej. Tymczasem w 1806 roku nadarzyła się doskonała okazja do walki z zaborcą. Cesarz Francuzów Napoleon I prowadził właśnie wojnę z Rosją i Prusami – osłabienie państw, które anektowały w XVIII wieku ogromne polskie terytoria, było na rękę i Francji i samym Polakom. Jednak wzajemna współpraca od początku napotykała na trudności. Polska ludność wprawdzie z entuzjazmem witała wkraczających na jej ziemie Francuzów, ale ci – wygłodniali i znużeni prawie tysiąckilometrowym marszem i licznymi starciami – interesowali się tylko jedzeniem, piciem i kwaterami. Dochodziło do rabunków, kłótni i bójek, a braterstwo broni trzeba było wypracowywać z mozołem w czasie kolejnych bitew.

Mimo błyskawicznych zwycięstw francuskich nad Prusami pod Jeną i Auerstedt król pruski Fryderyk Wilhelm III nie zamierzał kapitulować. Liczył, i słusznie, na pomoc cara Rosji Aleksandra I, który wsparł go armią składającą się ze 100 tysięcy żołnierzy. W takiej sytuacji Napoleon musiał się oprzeć na Polakach, zarówno w sensie wsparcia militarnego, jak i na polu dyplomacji – sprawą polską można było szachować Prusaków i Rosjan. Szybko rozpoczęto organizację polskiej armii. We wrześniu 1806 roku na mocy rozkazu Napoleona utworzono pierwsze regularne oddziały, które wzięły udział w wyzwalaniu ziem polskich z rąk pruskich. W tym samym roku wybuchło zwycięskie dla Polaków powstanie wielkopolskie pod dowództwem gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Polacy dobrze wiedzieli, że jedyną szansą na odzyskanie wolności jest walka u boku Francuzów. Napoleon umacniał ich w tym przekonaniu. Mówił, że „na niepodległość trzeba zasłużyć”. Wspominał o przywróceniu Polski sprzed rozbiorów. Powiadał też: „zobaczę, jeżeli Polacy są godni być narodem”.

Pod koniec 1806 roku Francuzi i sprzymierzeni z nimi Polacy w toku działań wojennych wypierali wojska pruskie z zachodu na wschód. 14 listopada pod Świeciem rozegrały się dwa starcia: francuska kawaleria gen. Lannes’a zaatakowała i rozbiła pruski konwój z rekrutami, a następnie pokonała oddział dragonów. Nie udało się jednak zająć samego miasta, dokonały tego dopiero wojska polskie pod dowództwem gen. Amilkara Kosińskiego w styczniu 1807 roku. Cała kampania zakończyła się w momencie kapitulacji Królewca 15 czerwca 1807 roku, a jej skutkiem było utworzenie namiastki polskiej państwowości – Księstwa Warszawskiego.

Bogusław Bogucki