Menu
Menu
Aktualności
„Tumult toruński” – wystawa czasowa w Muzeum Historii Torunia (Dom Eskenów)
Muzeum Historii Torunia (znajdujące się w Domu Eskenów), będące oddziałem Muzeum Okręgowego w Toruniu, serdecznie Państwa zaprasza na wystawę „Krwawy sąd. Toruńska sprawa z 1724 roku”. Przygotowana ekspozycja poświęcona jest wydarzeniom towarzyszącym tzw. „tumultowi toruńskiemu”, którego dramatyczne wydarzenia odbiły się szerokim echem w całej Europie.
W roku 2024 minęło trzysta lat od wydarzeń tzw. „tumultu toruńskiego”, który przyniósł miastu „złą sławę” jako ośrodka szczególnej nietolerancji w wieku XVIII. Bezpośrednią przyczyną wybuchu tumultu była katolicka procesja wokół kościoła św. Jakuba (która odbyła się w dniu 16 lipca 1724 roku), podczas której doszło do starć,następnie do bijatyki pomiędzy protestanckimi mieszczanami Torunia a uczniami Kolegium Jezuickiego. W wyniku rozruchów protestancki tłum wdarł się do gmachu kolegium, które razem z budynkiem klasztornym zostały doszczętnie zdemolowane. Ponieważ zakon Jezuitów obarczył winą za ten dramatyczny rozwój wydarzeń władze miasta, skierował sprawę przed (właściwy dla rozpatrywania pozwów przeciw władzom miejskim królewskich miast) sąd asesorski w Warszawie. Wysuwane oskarżenia wykraczały jednak daleko poza wydarzenia samego tumultu. Najważniejsze postanowienia wyroku królewskiego sądu przewidywały karę śmierci dla dwóch burmistrzów Torunia: Jana Gotfryda Rösnera i Jakuba Henryka Zernekego za niedopełnienie obowiązków oraz dla dwunastu bezpośrednich uczestników zajść. Ponad czterdzieści osób otrzymało karę więzienia, a kilka kar grzywny, z kolei dwóch protestanckich pastorów skazano na banicję. Napięcia pomiędzy katolicką a protestancką ludnością Torunia narastały stopniowo. Jednak tym razem religijne nieporozumienie, które wybuchło w lipcu 1724 roku przekształciło się w krwawą tragedię. Skutkiem postanowień wyroku ścięto burmistrza Rösnera, a następnie dziewięciu innych skazańców. Cieszący się w mieście poważaniem burmistrz Zernecke uniknął kary śmierci dzięki wstawiennictwu mieszczan toruńskich oraz uzyskaniu królewskiego aktu łaski. W kolejnych stuleciach wydarzenia tumultu toruńskiego przybrały formę mitów i były świadomie wykorzystywane do ilustrowania nietolerancji religijnej czy skomplikowanych stosunków polsko – niemieckich.
Celem wystawy jest przedstawienie tumultu toruńskiego na tle dziejów miasta, a także skutków tych wydarzeń dla kształtowania się wizerunku Torunia w Europie oraz wykorzystywania mitu tzw. „krwawej łaźni toruńskiej” do prezentacji skomplikowanych relacji polsko – niemieckich w XIX i początku XX w.
Wystawa została podzielona na kilka części tematycznych: protestanckie miasto (opowieść o reformacji w Toruniu), toruńska sprawa (opis wydarzeń tumultu toruńskiego), krwawy sąd (opis wyroku wydanego przez sąd asesorski w Warszawie), narodziny mitu (echa wyroku sądu asesorskiego w Europie, wpływ na wizerunek Torunia, wykorzystanie wyroku sądu w tworzeniu dyskursu o stosunkach polsko – niemieckich w XIX i początku XX w.)
Wystawa jest dostępna dla zwiedzających do dnia 13 kwietnia 2025 roku. Obiekty wykorzystane przy organizacji wystawy pochodzą m.in. ze zbiorów: Muzeum Okręgowego w Toruniu Archiwum Państwowego w Toruniu, Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu.
Redakcja KOHR